Ukryty w lesie cmentarzyk przypomina o dawnych mieszkańcach okolicy. Słowińcy mieszkali w północno-zachodniej części Pomorza Gdańskiego, przyjęcie luterańskiej konfesji i rozwój szkolnictwa pruskiego poskutkowały stopniową utratą kaszubskich korzeni.
Powojenne wysiedlenia przyniosły ostateczny kres tej ciekawej społeczności.
Cmentarz w Gaci powstał w połowie XIX wieku
Niewielki cmentarz znajduje się w odległości 1,3 km od Gaci – niewielkiej wsi położonej przy południowym brzegu jeziora Łebsko.
Nazwa miejscowości nasuwa pewne i zupełnie niesłuszne skojarzenia, słowo „gać” oznaczało bowiem wiązki chrustu wykorzystywane przy umacnianiu brzegów i grobli.
Tutejsza i nieliczna ludność zajmowała się głównie rybołówstwem. W pobliżu funkcjonowały też inne osady, po II wojnie światowej zostały porzucone, przez nowych osadników pominięte, ostatecznie popadły więc w zapomnienie.
Cmentarz w Gaci powstał w 1853 roku. Ulokowany na sporym wzniesieniu objął obszar o wymiarach 35×50 metrów. Do dzisiaj zachował się czytelny układ tej niewielkiej nekropolii z centralną alejką i rozmieszczonymi po jej obu stronach kwaterami.
Dzięki położeniu na rzadko uczęszczanym obszarze przetrwało kilka żeliwnych krzyży, ponadto ogrodzenie dziecięcej mogiły oraz prawdziwy unikat – tak zwany krzyż kaszubski z grecką literą Omega, symbolem słońca i małym równoramiennym krzyżykiem.
Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1884 roku, z nagrobnych płyt odczytać można sporo informacji o dawnych mieszkańcach okolicy. Na cmentarzu w Gaci pochowani między innymi zostali:
Hermann Gronke *31.12.1849 +21.3.1895;
Günter Gnadt *31.7.1925 +14.12.1925;
Wilhelm Erdmann *31.1.1862 +7.3.1946
Auguste Nowack geb. Schoth *14.4.1879 +16.3.1919;
Ernst Piotter *9.6.1923 +13.3.1924;
Berta Nowack *18.12.1891 +18.11.1915;
Wilhelm Bock *4.11.1916 +2.5.1922;
Karoline Piotraschke geb. Tarraschke *23.2.1863 +15.8.1932;
Uwagę zwraca zniemczenie nazwisk o ewidentnie słowiańskim pochodzeniu.
W 2015 roku dzięki inicjatywie lokalnych mieszkańców i wsparciu dyrekcji Słowińskiego Parku Narodowego teren cmentarza został uporządkowany, a przy wejściu pojawiła się dwujęzyczna tablica informacyjna.
Słowińcy – zapomniana społeczność Pomorza
Obecność Słowińców na tym obszarze ustała, na szczęście nie została zapomniana. Tej ciekawej społeczności poświęcone jest na przykład lokalne nazewnictwo. Określenie Wybrzeże Słowińskie dotyczy mezoregionu, natomiast pieszy Szlak Słowińców łączy najciekawsze zakątki okolicy.
Zobacz też – Modne sukienki – sprawdzamy trendy 2022
Badaniem dziejów i zwyczajów dawnej tutejszej ludności od kilkudziesięciu lat zajmuje się skansen w Klukach – Muzeum Wsi Słowińskiej, na terenie którego znajduje się typowa dla Słowińców zabudowa mieszkalna i gospodarcza.
O słowińskich obyczajach przypomina Czarne Wesele – organizowana z rozmachem muzealna impreza plenerowa.
W województwie pomorskim znajduje się sporo innych nekropolii upamiętniających dawne społeczności regionu. Takim pomnikiem jest na przykład cmentarz menonicki w Stogach Malborskich, wspomniana nekropolia przypomina o niderlandzkich mieszkańcach żuławskiej krainy.
