Autobusy typu Jelcz 043 przeszły do legendy motoryzacji Polski Ludowej. Z charakterystycznie obłym i „ogórkowatym” kształtem zrewolucjonizowały komunikację międzymiastową, nie wszędzie przecież funkcjonowały połączenia kolejowe.
Jelcz „ogórek” powstał dzięki polsko-czechosłowackiej współpracy
Odczuwalny wzrost zapotrzebowania na połączenia międzymiastowe nastał w latach 50-tych ubiegłego stulecia. W kolejnych latach podejmowano więc próby komunikacyjnej modernizacji kraju.
W grudniu 1958 roku podpisano umowę między stroną polską a czechosłowacką Škodą, na mocy której Jelczańskie Zakłady Samochodowe otrzymały licencję na produkcję autobusu międzymiastowego na bazie Skody 706 RTO z wykorzystaniem nadwozia z zakładów Karosa.
Pierwsza seria próbna objęła 200 egzemplarzy, które wyjechały z jelczańskiej fabryki pod koniec 1959 roku. Autobus Jelcz 043 mógł pomieścić 42 pasażerów na miejscach stałych i kolejnych 10 na dodatkowych siedzeniach rozkładanych.
Pojazdy szybko zyskały sympatię pasażerów i z racji wspomnianego obłego kształtu były powszechnie określane jako „ogórki”. W połowie lat 70-tych do produkcji skierowano udane wersje Jelcza PR 110, produkcja poczciwego „ogórka” została jednak podtrzymana i to w wielu wariantach dodatkowych. Z fabrycznych hal wyjeżdżały więc „ogórki” w wersjach miejskiej, podmiejskiej i turystycznej.
Zobacz też – Wycieczka do Gdańska. Co warto zobaczyć w stolicy Pomorza?
Opisywane autobusy były produkowane w latach 1959-1986, zatem przez prawie ćwierć stulecia. Powstały rożne warianty tego charakterystycznego pojazdu, jedną z najciekawszych wersji była modyfikacja 021, czyli „ogórek” przegubowy.
Na początku lat 60-tych ruszyła też produkcja przyczep Jelcz PO-1, które upodobnione kształtem i stylizacją do autobusów zwiększyły przewozowy potencjał tego charakterystycznego modelu.
Jelcz „ogórek” na gdańskich ulicach
Gdański „ogórek” powstał w 1984 roku i początkowo obsługiwał przewozy na terenie jelczańskich zakładów. Potem stanowił własność prywatną, a w 2009 roku zasilił historyczny tabor gdańskiej spółki komunikacyjnej ZTM, działającej od kilku lat jako GAiT. Pojazd został gruntownie wyremontowany i jako historyczny unikat jest ozdobą organizowanych przez miasto imprez i niektórych ceremonii.
Przez pewien czas gdański Jelcz „ogórek” obsługiwał tzw. Subiektywną Linię Autobusową, której pasażerowie byli obwożeni po mniej dostępnych zakamarkach Stoczni Gdańskiej.
Zabytkowy pojazd przewoził też pasażerów w ramach wakacyjnej linii 600, obsługiwanej również przez gdańskiego Ikarusa 260. Pojazdy jeździły wtedy na trasie: Dworzec Główny – Hucisko – Podwale Staromiejskie – Stara Stocznia – Wałowa – Rybaki Górne – Popiełuszki – Błędnik – Dworzec Główny.
Gdański „ogórek” zachwyca znakomitym stanem technicznym, wewnątrz pojazdu zobaczyć można autentyczne wyposażenie z siedzeniami podstawowymi i dodatkowymi, do tego charakterystycznie wystającą pokrywę silnika, a nawet kasowniki biletów z pociąganą wajchą. Autobus można wynająć na potrzeby na przykład przewozu weselnych gości czy organizacji innego rodzaju imprezy.
