InfoGdańsk

Początki pelplińskiego Muzeum Diecezjalnego związane są z pałacem biskupim i działalnością ks. bpa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego – wybitnego znawcy i miłośnika sztuki oraz reformatora wielu obszarów lokalnego życia religijnego.

Do gromadzenia i ratowania cennych pamiątek sakralnej sztuki zachęcało papiestwo, kolejni rzymscy biskupi podkreślali znaczenie materialnych zabytków i konieczność ich zachowania dla przyszłych pokoleń.

Z inicjatywy ks. biskupa Okoniewskiego siedziba diecezji chełmińskiej została przebudowana z formy ciężkiego i bezstylowego gmachu pruskiego do kształtu miłego dla oka pałacu o neoklasycznej stylizacji. Projekt przebudowy opracował poznański architekt Stefan Cybichowski.

W 1926 roku ks. bp. Okoniewski zarządził inwentaryzację cennieszych zabytków sakralnych z obszaru diecezji chełmińskiej. Inwentarz opublikowano w opracowaniu „Diecezja Chełmińska” z 1928 roku.

Niedługo potem powstała pierwsza muzealna kolekcja wystawiona w pomieszczeniach wspomnianego pałacu. Konserwatorem został Stanisław Smogulecki. W pałacu prezentowano m.in. wybitne dzieła gotyckiej sztuki sakralnej: obraz „Ukrzyżowanie z Lignów” z XIV wieku czy też rzeźbę „Chrystus z Koronacji NMP” z Torunia z tego samego stulecia. Eksponatów stale przybywało, dlatego były prezentowane w pałacowych suterenach, a potem też w pokrzyżackim zamku w Bierzgłowie.

Wojenna tułaczka

Wybuch II wojny światowej pokrzyżował plany budowy i otwarcia osobnej placówki muzealnej. Na szczęście przed wybuchem konfliktu ewakuowano najceniejszy eksponat – Biblia Gutenberga przez Rumunię, Francję, Wielką Brytanię trafiła do bezpiecznej Kanady, a dwadzieścia lat później wróciła do Pelplina. Niemcy do dzisiaj nie „rozliczyli” się z co najmniej 500 tysięcy zagrabionych polskich dzieł sztuki, decyzja o ewakuacji unikatowego wydania była więc przezorna i roztropna.

Przed wybuchem II wojny światowej zbiory pelplińskiego muzeum zostały ewakuowane do Torunia, następnie przejęte przez okupantów trafiły do Berlina i wkrótce potem do Gdańska. Pod koniec wojny niemieccy muzealnicy z Erichem Volmarem i prof. Willim Drostem na czele rozproszyli muzealne zasoby na obszarze Żuław i Kaszub, dzięki temu znaczna część bezcennych skarbów kultury przetrwała tzw. wyzwolenie przez oddziały Armii Czerwonej.

Sporo eksponatów wróciło po wojnie do Pelplina, ale wiele kolejnych „utknęło” w polskich placówkach muzealnych, ich rewindykacja była trudna, długotrwała i nie zawsze skuteczna.

Po zakończeniu wojny w temat organizacji wystaw muzealnych zaangażował sie ks. bp Kazimierz Józef Kowalski. Eksponaty były prezentowane w pałacu biskupim, budynkach kancelarii i Seminarium Duchownego. Brakowało miejsca i dogodnych warunków ekspozycji, sytuacja pogorszyła się po bezprawnym przejęciu przez państwo gmachu Collegium Marianum.

Zgoda na budowę niezależnego budynku muzealnego zapadła dopiero w 1977 roku, pierwszym kustoszem diecezjalnego muzeum został ks. dr Roman Ciecholewski, ale działalność muzeum w niezależnym budynku rozpoczęła się dopiero pod koniec lat 80-tych.

Wystawy w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie

Najważniejszą oś muzealnych zbiorów stanowi kolekcja z czasów ks. bp. Okoniewskiego. Zbiór gotyckich dzieł sakralnej sztuki rzeczywiście niezwykły. Z XIV stulecia pochodzą na przykład: krucyfiks starogardzki, fragmenty poliptyku toruńskiego , wybitnym dziełem również Grupa Ogrójca z Nowego Miasta Lubawskiego z XVI wieku.

W muzealnym skarbcu niezwykły zbiór paramentów mszalnych – kielichów i monstrancji ze wszystkich epok.

Absolutnym unikatem jest wspomniana wyżej Biblia Gutenberga wydana w pracowni słynnego średniowiecznego wynalazcy. Na świecie zachowało się zaledwie 20 kompletnych egzemplarzy z tego wydania, w tym oczywiście Biblia prezentowana w Pelplinie.
Wartość pelplińskiego egzemplarza podnoszą XV-wieczna oprawa z pracowni mistrza Costera z Lubeki oraz… gapiostwo średniowiecznego zecera, który upuścił na stronicę 46 czcionkę ubrudzoną drukarską farbą. Kleks zajmuje wybitne miejsce w historii drukarstwa.

W muzeum organizowane są też ciekawe wystawy czasowe, koncerty i zajęcia edukacyjne.