InfoGdańsk

Pierwsza pisemna wzmianka o tym akwenie pojawiła się relacji anglosaskiego żeglarza Wulfstana, który w 990 roku odważnie zapuścił się we wschodnie regiony Morza Bałtyckiego. Zapisana przez niego nazwa “Estmare” (Zalew Estów) do dzisiaj jako “Aistmares” pobrzmiewa w litewskim języku. Nad Zalewem Wiślanym funkcjonował wtedy port Truso – spory ośrodek handlowej wymiany, który niedługo potem podupadł i utracił znaczenie na rzecz Gdańska.

Nazwy Zalewu Wiślanego

Nowe nazewnictwo wprowadzili Krzyżacy, od zaproponowanego przez nich “Mare Recens” (Zalew Świeży, w znaczeniu słodkowodny) wzięło się potem niemieckie “Frishes Haft”, czy też umieszczana na polskich mapach Zatoka Świeża. Obecna nazwa została urzędowo wprowadzona dopiero w 1950 roku.

Dzieje nazwy jak i całego regionu bardzo ciekawe. Przez długie wieki przez Zalew Wiślany prowadził szlak portowy do Elbląga, Fromborka i Braniewa. Wzdłuż brzegów tego akwenu wyrosły miejscowości o wyjątkowo ciekawej historii, ich krótkie opisy w dalszej części tekstu.

Na szczęście nie zrealizowano projektu Herberta Dromtra i Otto Jauera, którzy w 1932 roku zaproponowali częściowe osuszenie Zalewu Wiślanego i budowę przekopu w pobliżu obecnej Krynicy Morskiej! Architekci wskazywali między innymi na możliwość uzyskania nowych terenów uprawnych, natychmiast zaprotestowali miłośnicy przyrody, z kolei urzędnicy ze względu na koszty przedsięwzięcia też nie wykazali entuzjazmu. Po przejęciu władzy przez Adolfa Hitlera tego tematu już nie podejmowano.

Zobacz też – Pływanie – doskonała aktywność dla dzieci i dorosłych

Zimą 1945 roku skuty lodem Frisches Haft stał się drogą ucieczki niemieckiej ludności cywilnej, przerażonej postępami Armii Czerwonej i wstrząsającymi przekazami hitlerowskiej propagandy. Dla wielu wyczerpanych uciekinierów płytkie wody zalewu stały się miejscem wiecznego spoczynku. Łowcy tajemnic w odmętach zalewu szukali potem lokalizacji słynnej i oczywiście zaginionej Bursztynowej Komnaty.

Powojenny podział Zalewu Wiślanego

Po II wojnie światowej wody Zalewu Wiślanego zostały podzielone między Polskę i Związek Radziecki, ten utrzymany do dzisiejszego dnia podział przyniósł znaczącą stagnację w regionalnym rozwoju. Po polskiej stronie 40% powierzchni (328 km²), zatem większa część tego akwenu (510 km²) znajduje się w zasięgu administracji rosyjskiej. Jedyne połączenie z Bałtykiem prowadzi przez Cieśninę Piławską, do której dostęp jest mocno utrudniany, stąd też koncepcja budowy niezależnego połączenia po polskiej stronie. Temat przekopu wzbudza emocje i jest źródłem rozbieżnych oczekiwań i opinii. W Kątach Rybackich niewielkim pomnikiem podkreślono konieczność realizacji tej inwestycji , natomiast mieszkańcy położonej kilkanaście kilometrów dalej Krynicy Morskiej protestują z obawy przed spadkiem turystycznego ruchu i zainteresowania.

Zobacz też – Zwykła, chowana, samozaciskowa? Rodzaje knag do łodzi

W obszarze Zalewu Wiślanego sporo walorów przyrodniczych. Akwen jest ważnym obszarem rozrodczym śledzia i terenem lęgowym wielu gatunków ptaków. W pobliżu Kątów Rybackich rezerwat, a w nim największe skupisko kormorana czarnego w Europie! Wody Zalewu Wiślanego coraz chętniej odwiedzają żeglarze, aczkolwiek przy bardzo dynamicznych zmianach pogody i krótkiej stromej fali ten akwen może być wyzwaniem nawet dla bardzo doświadczonych sterników. Okolice Zalewu Wiślanego są zatem bardzo ciekawe i warto rozważyć wczasy w tym właśnie regionie.

Ciekawe miejsca nad Zalewem Wiślanym

Krynica Morska
Jedna z najbardziej popularnych miejscowości turystycznych polskiego wybrzeża. Rzeczywiście warunki pogodowe zachęcające, do tego wyjątkowo szerokie plaże i świetnie rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna. Miejscowość jako Kahlberg od końca XIX wieku była popularnym kurortem, chętnie odwiedzanym przez letników z Elbląga i okolic. Niestety w 1945 roku przepadła kurortowa zabudowa tej letniskowej miejscowości. Warto odwiedzić latarnię morską czy też rejsowym statkiem przepłynąć Zalew Wiślany. W pobliżu Krynicy Morskiej wzniesienie zwane Wielbłądzim Garbem – to najwyższa stała wydma w Europie!!

Kąty Rybackie
Przez długie wieki miejscowość o rybackim charakterze. Do dzisiaj funkcjonuje niewielki port rybacki z przystanią jachtową. W pobliżu Sztutowo, w tej miejscowości podczas II wojny światowej działał KL Stutthof – pierwszy obóz koncentracyjny założony poza wersalskimi granicami państwa niemieckiego. W Kątach Rybackich ciekawe Muzeum Zalewu Wiślanego, nieco dalej rezerwat z największą kolonią kormorana czarnego w Europie!

Suchacz
W pobliżu tej osady w 1463 roku została stoczona bitwa morska między flotą Zakonu Krzyżackiego i połączonymi siłami Gdańska i Elbląga. Rycerze zakonni ponieśli klęskę, która przybliżyła pomyślne dla Polski zakończenie wojny trzynastoletniej. W Suchaczu pomnikowy kamień nawiązujący do tego ważnego zwycięstwa.
Warto też zobaczyć budynek dawnego domu uzdrowiskowego „Zameczek nad Zatoką” z przełomu XIX i XX wieku, obecnie działa w nim szkoła. Ciekawy jest też zespół budynków i urządzeń cegielni z około 1900 r. W pobliżu obszary Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej z między innymi ścianą nieczynnego wyrobiska Iłów Elbląskich.

Kadyny
W tej miejscowości niezwykłe nagromadzenie wątków historycznych i przyrodniczych. “Dąb Bażyńskiego” pamięta czasy krzyżackiego panowania i przewlekłych zmagań wojny trzynastoletniej. Unikatem również letni pałac cesarza Wilhelma II. Od 1898 roku miejscowość byla własnością tego niemieckiego monarchy. Długimi schodami warto wspiąć się do zabytkowego klasztoru franciszkańskiego. Z kolei kadyńska cegielnia czeka na lepsze czasy, oby się doczekała, bo ten nieczynny zakład jest perłą industrialnej architetury.

Tolkmicko
Urocze miasteczko z autentyczną zabudową z przełomu XIX i XX wieku oraz gotyckim kościołem pod wezwaniem Świętego Jakuba Apostoła. W pobliżu Tolkmicka kilka starych grodzisk pruskich oraz częściowo zanurzony Święty Kamień – zatem sporo nawiązań do do przedchrześcijańskich dziejów tych terenów.

Frombork
Niewielkie i doskonale znane miasteczko, niejako “przytulone” do Wzgórza Katedralnego – niezwykłej perły architektury obronnej i sakralnej. W tym miejscu Mikołaj Kopernik zapoczątkował rewolucję w postrzeganiu otaczającego nas świata. Warto zwiedzić gotycką katedrę pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja, Muzeum Mikołaja Kopernika, czy wreszcie wspiąć się na Wieżę Radziejowskiego, z jej szczytu podziwiać można rozległą panoramę Zalewu Wiślanego.

Braniewo
Miejscowość połączona z Zalewem Wiślanym nurtem rzeki Pasłęki. Niegdyś całkiem spory port morski obsługujący statki z odległych zakątków Europy. Od czasów krzyżackich własność biskupów warmińskich, od połowy XVI wieku jeden z najważniejszych ośrodków kulturalnych w regionie bałtyckim! Po II wojnie światowej Braniewo było wyraźnie stłamszone złowrogą bliskością sowieckiego kolosa, ale od dłuższego czasu z wolna zyskuje na ekonomicznej i turystycznej atrakcyjności. Warto zobaczyć Bazylikę św. Katarzyny, wieżę bramną dawnego Zamku Biskupiego czy też Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego.