Pomniki

Pomnik Jana III Sobieskiego

InfoGdansk
24 lutego, 2016
Zdjęcie: Pomnik Jana III Sobieskiego - od 1965 roku na Targu Drzewnym w Gdańsku

Monument upamiętniający króla Jana III Sobieskiego uznać można za jeden z najciekawszych pomników w Polsce. To zabytek nawiązujący do triumfów polskiego oręża, swoją historią symbolizuje trudne i powikłane dzieje Rzeczypospolitej.

Warto przybliżyć szczegóły związane z posągiem , który od półwiecza lat zdobi przestrzeń Targu Drzewnego. W 1883 r. w najważniejszych miastach podzielonej między zaborców Polski mniej lub bardziej uroczyście celebrowano dwusetną rocznicę odsieczy wiedeńskiej. Na odważny krok zdecydowano się w cieszącym się względną swobodą Lwowie, gdzie postać monarchy postanowiono uhonorować pomnikiem. W tym celu przez dziesięć kolejnych lat cierpliwie gromadzono potrzebne fundusze.

Realizacji dzieła podjął się tamtejszy rzeźbiarz Tadeusz Barącz, artyście pozował kupiec Marian Stipal, którego prawnuk Leszek Pękalski jest dzisiaj cenionym sopockim fotografem. Króla przedstawiono w tradycyjnym stroju narodowym – żupanie i kontuszu, w dynamicznym ujęciu, gdy na bojowym rumaku z buławą w dłoni przeskakuje przez zniszczone działo tureckie.

Pomnikowe wędrówki

W 1897 r. pomnik, pod uważnym nadzorem artysty, odlano w brązie w wiedeńskim zakładzie Artura Kruppa. Rok później ważący blisko 7 ton posąg ustawiono na Wałach Hetmańskich – przy głównym trakcie spacerowym zabytkowego Lwowa. Pomnik szczęśliwie przetrwał obie wojny światowe, czym w niemałe zakłopotanie wprawił powojenne władze Ukrainy, a raczej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Przywódcom władzy ludowej  nie spodobał się bohater szlacheckiej Rzeczypospolitej, dlatego pod uwagę wzięli plan przemianowania posągu na pomnik Bohdana Chmielnickiego.

Karkołomny pomysł ostatecznie nie zyskał aprobaty, w 1950 r. Jan III Sobieski powędrował do Polski, gdzie spoczął na trawniku przy Pałacu Wilanowskim. Na początku lat sześćdziesiątych niektóre polskie miasta rozpoczęły starania o ten ciekawy monument. Szczególnie energicznie o
zabiegano w  Krakowie, z którym monarcha był dość silnie związany oraz Wrocławiu, gdzie po wojnie osiadła największa grupa repatriantów lwowskich.

Pomnik króla Jana III Sobieskiego został przeniesiony do Gdańska

Nieoficjalny przetarg niespodziewanie wygrał Gdańsk, gdzie szybko rozpoczęto przygotowania do przyjęcia zasłużonego pomnika.

Podczas montażu posągu celowo zalano cementem tablicę inskrypcyjną, która wyrażając wdzięczność lwowian wobec króla zbyt wyraźnie zdradzała niewygodny fakt polskości tego miasta. Ówcześni  urzędnicy lękliwie odnosili się do kresowej tematyki. Z tej przyczyny zrezygnowano też z odtworzenia drugiej tablicy, upamiętniającej bitewne triumfy Sobieskiego. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło  w dniu 26 czerwca 1965 r.

Pomnik Jana III Sobieskiego szybko stał się znanym symbolem Gdańska, jego obecność jest już bardzo głęboko zakorzeniona w świadomości mieszkańców miasta. Nie wszyscy widocznie zaliczają się do miłośników gdańskich zabytków, gdyż w 1994 r. z dumnie wyciągniętej dłoni królewskiej skradziono buławę. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych pomnik poddano gruntownej renowacji. Odtworzono brakującą oznakę władzy hetmańskiej, uroczyście zamontowano brakujące tablice i uporządkowano najbliższe otoczenie.